แพทย์แผนจีนกับการเสริมความคุ้มกัน | นิตยสารอะชีฟ ฉบับสิงหาคม 2566
โดย แพทย์จีนเชน ปรีชาวณิชวงศ์ แพทย์แผนจีนประจำหยินหยางคลินิก
การแพทย์แผนจีนเป็นศาสตร์การแพทย์แผนโบราณที่สืบทอดในประเทศจีนมาเป็นเวลากว่า 5,000 ปี ผ่านการทดสอบและพิสูจน์จนเป็นที่ประจักษ์ถึงผลการรักษาที่ดีมาอย่างต่อเนื่อง
แนวความคิดการดูแลร่างกายแบบแพทย์แผนจีน
แพทย์แผนจีนเชื่อว่า อะไรที่มากหรือน้อยเกินไปย่อมส่งผลเสียต่อร่างกายและก่อให้เกิดโรคได้ ด้วยตรรกะแนวคิดเช่นนี้นำไปสู่แนวทางการป้องกัน รักษา และบำบัดโรค เช่น หากมีมากเกินจนทำให้เกิดโรคก็จำต้องตัดทิ้งหรือขับออก ดังที่ทุกวันนี้อาหารการกินของเรานั้นอุดมไปด้วยความหวานและไขมัน กลายเป็นสารอาหารที่บริโภคเข้าไปมากเกินความจำเป็นของร่างกาย และกลายเป็นสาเหตุของการเกิดโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูงโรคหลอดเลือดหัวใจ ภาวะไขมันในเลือดสูงต่างๆ ขณะเดียวกันหากมีน้อยเกินไปจนขาด เราก็จำเป็นต้องบำรุงเพิ่มเติม ทั้งนี้ก็เพื่อรักษาความสมดุลให้กับร่างกายนั่นเอง
ในแพทย์แผนจีน “หยิน” และ “หยาง” เป็นคำที่ใช้ในการอธิบายสมดุลและความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบของสิ่งต่างๆ รวมถึงสภาพร่างกายและจิตใจของมนุษย์ด้วย โดยธาตุหยินนั้นแทนสิ่งที่เย็น และธาตุหยางนั้นแทนสิ่งที่ร้อน เมื่อสมดุลระหว่างหยินและหยางถูกทำให้เสียไปก็สามารถนำไปสู่อาการเจ็บป่วยได้ เช่น ธาตุหยางในร่างกายมากเกินไปอาจเกิดอาการร้อนในร่างกายขึ้น เช่น ปวดศรีษะ กระวนกระวายใจ นอนไม่หลับ ในทางกลับกัน หากธาตุหยินมากเกินไปก็อาจเกิดอาการหนาวในร่างกาย เช่น กลัวหนาว อ่อนเพลีย ซึมเศร้า ไม่สดชื่นได้
นอกจากหยินและหยางจะเป็นขั้วตรงข้ามที่คอยข่มกันเพื่อสร้างสมดุลแล้ว หยินและหยางยังจำเป็นต้องเกื้อกูลกันอีกด้วย โดยจะเห็นได้จากความสัมพันธ์ของเลือดและลมปราณในร่างกาย
เลือดนั้นคือหยินและลมปราณคือหยาง ลมปราณ เปรียบดั่งพลังงานที่ทำให้ชีวิตขับเคลื่อน ลมปราณยังเป็นตัวสร้างเลือด โดยการปลี่ยนอาหารที่เรากินเข้าไปให้กลายเป็นสารอาหารและเลือด หากลมปราณลดลง เราก็จะรู้สึกไม่มีแรง เหนื่อยง่าย กระทั่งไม่อยากพูดจา ขณะที่เลือดคือธาตุหยิน เป็นเหมือนสารอาหารที่คอยหล่อเลี้ยงอวัยวะต่างๆ ทั่วร่างกาย รวมถึงหล่อเลี้ยงลมปราณด้วย
เลือดและลมปราณต้องทำงานร่วมกัน หากลมปราณอ่อนแอก็จะไม่สร้างเลือดและไม่กำกับดูแลการไหลเวียนของเลือด เลือดก็จะพร่อง หรือไม่ไหลตามทางที่ควร และอาจทำให้เลือดออกง่ายหรือผิดปกติได้ เช่น เลือดประจำเดือนมากหรือน้อยเกินไป ขณะเดียวกัน หากเลือดไม่พอหล่อเลี้ยง ลมปราณก็จะไม่มีพลังที่จะทำงาน
ดังนั้น นอกจากจะต้องรักษาสมดุลให้กับหยินหยางและเลือดลมแล้ว ยังต้องคอยบำรุงเพื่อให้ทั้งสองทำงานเกื้อหนุนกันอีกด้วย ร่างกายจึงจะสมบูรณ์แข็งแรง
เติมพลังลมปราณ
เสริมภูมิคุ้มกัน
ในปัจจุบันคนมีภาวะพร่องสุขภาพกันมาก กล่าวคือ ไม่ป่วยถึงกับเป็นโรค ตรวจสุขภาพทางห้องแล็บก็ไม่พบสิ่งผิดปกติ แต่รู้สึกว่าตนเองไม่แข็งแรง ที่แท้แล้วอาจจะเกิดจากการเสียสมดุลของร่างกายนั่นเอง
แพทย์แผนจีนมีคำกล่าวว่า โรคทั้งหลายล้วนเกิดจากการเปลี่ยนแปลงของลมปราณ หากลมปราณภายในกายดี โรคก็จะไม่กล้ำกราย แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของลมปราณในการป้องกันโรคหรือภูมิคุ้มกันนั่นเอง
ถ้าลมปราณอ่อนแอ มนุษย์จะไม่มีพลังในการขับเคลื่อนชีวิตอ่อนเพลีย ไร้เรี่ยวแรง ภูมิคุ้มกันโรคจะต่ำ การย่อยและดูดซึมสารอาหารจะบกพร่อง ก่อให้เกิดโรคต่างๆ มากมาย ยิ่งในช่วงที่มีโรคระบาดในหลายปีที่ผ่านมา ยิ่งแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของลมปราณในการป้องกันโรคขนาดที่ทางรัฐบาลกลางของจีนกำหนดตำรับยาที่ใช้ป้องกันโรคโควิด-19 ด้วยการบำรุงลมปราณเลยนั่นเอง
แพทย์แผนจีนมีหลักการในการสังเกตเห็นถึงความเสียสมดุลของร่างกายได้ล่วงหน้า ทำให้ศาสตร์แพทย์แผนจีนเหมาะสมอย่างมากต่อการนำมาป้องกันโรค
นอกจากลมปราณจะช่วยป้องกันโรคแล้ว ยังช่วยฟื้นฟูสภาพร่างกายหลังจากการเจ็บป่วยอีกด้วย เช่น ภาวะ Long COVID ที่เรามักมีอาการอ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย ไม่กระปรี้กระเปร่า หายใจไม่เต็มอิ่ม ไอ กล้ามเนื้ออ่อนแรง อาการเหล่านี้แสดงให้เห็นถึงภาวะลมปราณพร่อง เชื้อเพลิงพลังชีวิตไม่เพียงพอจึงรู้สึกอ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย กล้ามเนื้ออ่อนแรง ลมปราณไม่สามารถไหลเข้าออกได้อย่างปกติ จึงรู้สึกว่าหายใจตื้นและไม่อิ่ม หากลมปราณไหลเข้าไม่สะดวก และไหลออกมากเกินไปก็จะทำให้ไอเรื้อรังได้ ดังนั้น หาก ต้องการจะฟื้นจากภาวะ Long COVID โดยไว การบำรุงลมปราณจึงเป็นสิ่งจำเป็น
เห็ดหลินจือ
ราชาแห่งสมุนไพรจีน
ถ้ากล่าวถึงสมุนไพรจีนที่ใช้เพื่อบำรุงเลือดและลมปราณมาอย่างยาวนาน เห็ดหลินจือ หรือ Ganoderma เป็นสมุนไพรลำดับต้นที่ใช้กันมานานหลายศตวรรษ เห็ดหลินจือ ได้ถูกบันทึกไว้ว่ามีขึ้นอยู่ตามธรรมชาติมากกว่า 100 สายพันธ์ แต่สายพันธ์ที่นิยมมีสรรพคุณทางยาดีที่สุดคือ Ganoderma Lucidum หรือสายพันธุ์สีแดง
ในการแพทย์แผนจีน เห็ดหลินจือมีรสชาติหวาน เหมาะในการบำรุงร่างกายโดยเฉพาะหัวใจ ปอด ตับ และไต มีสรรพคุณบำรุงลมปราณและเลือดบำรุงหัวใจ ให้จิตใจสงบ ระงับไอแก้หอบ โดยคัมภีร์ยาจีนเล่มแรกๆ ในประวัติศาสตร์ถึงกับยกย่องสรรพคุณของหลินจือว่า “หากกินเป็นเวลานานจะทำให้ตัวเบาสบาย ไม่ชรา และมีอายุยืน” เนื่องจากหลินจือมีฤทธิ์กลางไม่ร้อนหรือเย็น จึงนำมารับประทานได้ในระยะยาวโดยไม่ต้องกังวลว่าร่างกายจะเสียสมดุล ขณะเดียวกันก็ยังช่วยฟื้นฟูร่างกายหลังเจ็บป่วยได้ เมื่อเลือดไปหล่อเลี้ยงหัวใจเพียงพอก็จะทำให้จิตใจสงบ นอนหลับสบายอีกด้วย
นอกจากนั้นยังมีผลไม้ตระกูลเบอร์รีที่มีส่วนช่วยเสริมเรื่องภูมิคุ้มกันได้เช่นกัน เช่น เอลเดอร์เบอร์รี (Elderberry) และซีบัคธอร์น (Sea Buckthorn)
เอลเดอร์เบอร์รี (Elderberry)
|
ซีบัคธอร์น (Sea Buckthorn)
|
เป็นหนึ่งในพืชสมุนไพรที่ถูกนำมาใช้ในการรักษาโรคมาอย่างยาวนานหลายศตวรรษ มีถิ่นกำเนิดอยู่ในทวีปยุโรปและอเมริกาเหนือ ไม่ว่าจะเป็นการรักษาไข้หวัด ไข้หวัดใหญ่ โรคไขข้อ รักษาแผลไฟไหม้ ไปจนถึงการดูแลผิวพรรณ อุดมไปด้วยแอนโทไซยานิน(Anthocyanin) ช่วยเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกันผ่านกระบวนการต้านอนุมูลอิสระ และช่วยยับยั้งการรุกล้ำของเชื้อไวรัสเข้าสู่เซลล์ในร่างกายได้ | เป็นผลไม้ตระกูลเบอร์รีที่ใช้มาตั้งแต่สมัยโบราณ ชาวเอเชียตะวันออกนิยมใช้ซีบัคธอร์นเป็นยาอายุวัฒนะ อีกทั้งยังถูกบันทึกลงในตำรับยาจีนโบราณตั้งแต่สมัยราชวงศ์ถัง นอกจากจะช่วยเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกันแล้ว ยังถูกนำมาใช้ในการดูแลสุขภาพหัวใจและหลอดเลือด เสริมสร้างระบบทางเดินอาหาร ลดการอักเสบและรักษาปัญหาผิวอีกด้วย |
เพิ่มภูมิคุ้มกัน
ด้วยการนอนหลับ
ในยุคปัจจุบันที่คนเรามีภาระงานหนัก ใช้ร่างกายอย่างหักโหม มีทั้งความเครียดและความวิตกกังวล อาการนอนไม่หลับจึงเป็นสภาวะหนึ่งที่พบบ่อยขึ้น
อาการนอนไม่หลับส่งผลให้เกิดความผิดปกติทั้งทางร่างกายและจิตใจ ไม่ว่าจะเป็นอาการหลับไม่ลึกหลับไม่สนิทหรือฝันมาก นอนหลับๆ ตื่นๆ หรือตื่นกลางดึกแล้วหลับต่อไม่ได้ ทำให้นอนหลับไม่เพียงพอ ตื่นขึ้นมาแล้วไม่สดชื่น หากนอนไม่หลับมากกว่า 1 สัปดาห์ อาจส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิต สภาพจิตใจ สภาพร่างกาย ระบบภูมิคุ้มกัน รวมทั้งความสัมพันธ์กับผู้อื่นได้อีกด้วย
การนอนหลับก็เปรียบเสมือนการชาร์จพลังงานนั่นเอง หากเรานอนไม่ดี ชาร์จแบตเตอรี่ได้ไม่เต็มที่ในวันถัดๆ ไปก็จะมีพลังงานเหลือใช้น้อยลงเรื่อยๆ สุดท้ายโทรศัพท์เครื่องนั้นก็ต้องดับลงในสักวัน การนอนหลับจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งยวด
ในทางการแพทย์แผนจีน สาเหตุของการนอนไม่หลับ
มักมีความเกี่ยวโยงกับอวัยวะหัวใจ ตับ และม้าม
 | หัวใจเป็นอวัยวะที่ควบคุมจิตใจ หากหัวใจมีลมปราณและเลือดไม่เพียงพอก็จะทำให้จิตใจควบคุมได้ยาก จิตใจไม่สงบ ใจสั่น ขี้หลงขี้ลืม และนอนไม่หลับก็ได้ หัวใจยังมีหน้าที่ควบคุมเหงื่อ ดังนั้น หากเลือดที่หัวใจพร่องลงจะทำให้เหงื่อออกง่ายโดยเฉพาะยามที่เรานอนหลับ เช่น ผู้หญิงในวัยใกล้หทดประจำเดือน |
 | ตับเป็นอวัยวะควบคุมในเรื่องของการเปลี่ยนแปลงด้านอารมณ์ หากเราเผชิญกับความเครียด จะทำให้ก่อเกิดไฟที่ตับได้ และเผาผลาญหัวใจจนทำให้นอนไม่หลับ กระสับกระส่ายได้ |
 | ม้ามเป็นอวัยวะที่ควบคุมการย่อยอาหาร เป็นแหล่งกำเนิดเลือดของมนุษย์ หากม้ามอ่อนแรง เลือดในร่างกายก็จะน้อยลงและไม่เพียงพอต่อการหล่อเลี้ยงหัวใจ ทำให้จิตใจกระวนกระวายไม่สงบและนอนหลับยาก |
เมล็ดพุทธาจีน
สมุนไพรรวมสรรพคุณ
สมุนไพรจีนที่สำคัญ รักษาอาการนอนไม่หลับ คงขาดสมุนไพรอย่างเมล็ดพุทราไม่ได้ เมล็ดพุทธาจีนเป็นสมุนไพรที่มีรสชาติหวานและเปรี้ยว มีสรรพคุณบำรุงหัวใจและตับ สงบจิตใจ ระงับเหงื่อและเสริมสารน้ำในร่างกายได้ สามารถบำรุงธาตุหยินและเลือดที่หัวใจได้ จึงมักใช้รักษากลุ่มอาการหยินและเลือดพร่องไม่พอเลี้ยงหัวใจ นอกจากจะช่วยในเรื่องการนอนหลับแล้ว ยังช่วยในเรื่องของความมั่นคงทางอารมณ์ได้อีกด้วย จนถูกนำไปเป็นส่วนผสมหลักของตำรายาที่ใช้รักษาอาการนอนไม่หลับ อย่างเช่น
ตำรับซวนจาวเหรินทัง ช่วยบำรุงเลือด สงบจิตใจ ระบายร้อน ระงับความกังวล และตำรับกุยผีทัง ที่มีสรรพคุณช่วยบำรุงเลือด หัวใจ และม้าม หรือตำหรับเทียนหวางปู่ซินตาน ที่บำรุงหัวใจและหยินและด้วยฤทธิ์กลางๆ ของเมล็ดพุทธาจีนที่ไม่ร้อนหรือเย็นไป จึงเหมาะที่จะนำมาใช้รักษาอาการนอนไม่หลับ โดยไม้ต้องกังวลว่าจะทำให้ธาตุของร่างกายเสียสมดุลแม้ว่าจะใช้เป็นเวลานานก็ตาม
❝
เมื่อเราใช้เห็ดหลินจือมาบำรุงเลือดและลมปราณ บวกกับใช้เหมล็ดพุทธาจีน มาบำรุงเลือดและหัวใจ
❞
จะทำให้ร่างกายสมดุล สงบ ช่วยทั้งเรื่องของการนอนหลับและเสริมภูมิต้านทาน ช่วยซ่อมแซมร่างกาย เพิ่มประสิทธิภาพการป้องกันการติดเชื้อและโรคต่างๆ ช่วยลดความรุนแรงของการเจ็บป่วย และช่วยให้ฟื้นตัวจากการเจ็บป่วยได้เร็วขึ้น ทั้งการนอนหลับที่มีคุณภาพยังส่งเสริมสุขภาพจิตที่ดี เพิ่มความยืดหยุ่นทางอารมณ์ ให้พร้อมรับมือกับชีวิตในแต่ละวัน สนับสนุนสุขภาพให้เราออกไปตามความฝันต่อไป